Kolano biegacza. Mechanizmy bólu, profilaktyka i fizjoterapia sportowa

Kolano biegacza, nazywane również zespołem pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS – Iliotibial Band Syndrome) to jedna z najczęstszych kontuzji u biegaczy. Zarówno amatorów, jak i profesjonalistów. Z pozoru niewinny dyskomfort w okolicy bocznej części kolana może szybko przerodzić się w przewlekły ból, który uniemożliwia trening i zakłóca funkcjonowanie na co dzień. Zrozumienie mechanizmów powstawania tego schorzenia pozwala skutecznie je leczyć. Ponadto, zapobiegać nawrotom, które bez odpowiedniej profilaktyki są wśród sportowców wyjątkowo częste.

Kolano biegacza nie jest więc „zwykłym przeciążeniem”, lecz złożoną dysfunkcją wynikającą z zaburzeń biomechaniki. Ponadto, z osłabienia głównych grup mięśniowych, przeciążeń treningowych i niewłaściwych wzorców ruchu. Fizjoterapia sportowa daje jednak bardzo skuteczne narzędzia, aby przywrócić prawidłową funkcję aparatu ruchu i umożliwić bezpieczny powrót do biegania.

Przeczytaj również: Urazy w sportach wodnych. Jak fizjoterapia może pomóc w powrocie do aktywności?

Czym jest kolano biegacza? Anatomia i mechanizmy powstawania bólu

Pasmo biodrowo-piszczelowe (ITB) to szeroka struktura powięziowa biegnąca od biodra do bocznej części kolana. W normalnych warunkach stabilizuje ono kończynę podczas biegu. Problem pojawia się, gdy pasmo „prześlizguje się” po nadkłykciu kości udowej i ulega nadmiernemu napięciu, tarciu lub mikrouszkodzeniom.

Głównym elementem bólu jest stan zapalny tkanki otaczającej pasmo oraz zaburzenie ślizgu struktur po siebie. To dlatego ból nasila się zwykle podczas biegania, szczególnie na dłuższych dystansach, zbiegach oraz przy zmianie tempa.

Źródłem dolegliwości nie jest samo kolano, lecz cały łańcuch biomechaniczny: od ustawienia stopy, przez kontrolę miednicy, po pracę mięśnia pośladkowego średniego. Gdy któraś z tych struktur pracuje nieprawidłowo, pasmo biodrowo-piszczelowe kompensuje nadmiernie swoją funkcją i generuje ból.

Objawy kolana biegacza

Kolano biegacza charakteryzuje się dość typowymi dolegliwościami, choć ich nasilenie może różnić się w zależności od stopnia przeciążenia. Najczęściej pacjent odczuwa:

• ból lub pieczenie po zewnętrznej stronie kolana, nasilające się podczas biegu,
• tkliwość uciskową w miejscu przebiegu pasma,
• uczucie „tarcia” lub „przeskakiwania” w bocznej części kolana,
• narastanie bólu przy schodzeniu ze schodów lub zbieganiu.

Dolegliwości często ustępują po rozgrzewce, by powrócić w późniejszych fazach treningu. To typowy sygnał rozwijającej się dysfunkcji.

Diagnostyka kolana biegacza – jak poprawnie rozpoznać problem?

Diagnoza opiera się przede wszystkim na wywiadzie i badaniu klinicznym. Specjalista ocenia charakter bólu, palpacyjnie sprawdza pasmo biodrowo-piszczelowe, bada zakresy ruchu i stabilizację. Ważne jest również przeanalizowanie techniki biegu. Czasami wystarczy jedno nagranie biegu, aby zauważyć nieprawidłowości.

Badania obrazowe (USG, rezonans) są stosowane jedynie w przypadkach wątpliwych lub gdy istnieje ryzyko uszkodzeń innych struktur, np. łąkotki. Kolano biegacza jest schorzeniem funkcjonalnym, dlatego obraz diagnostyczny często nie pokazuje zmian patologicznych, dopiero analiza ruchu ujawnia prawdziwą przyczynę bólu.

Fizjoterapia sportowa w leczeniu kolana biegacza

Skuteczne leczenie wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje pracę manualną, trening funkcjonalny, reedukację biegu i wdrożenie indywidualnego programu stabilizacyjnego. Celem jest przede wszystkim trwałe przywrócenie prawidłowej funkcji biomechanicznej, a przy tym również złagodzenie bólu.

Terapia manualna i praca na tkankach miękkich

To pierwszy etap terapii. Fizjoterapeuta Poznań pracuje nad rozluźnieniem napiętych struktur: pasma biodrowo-piszczelowego, mięśnia naprężacza powięzi szerokiej, pośladków oraz tkanek w okolicy krętarza większego i bocznej części uda. Techniki obejmują pracę powięziową, masaż tkanek głębokich, mobilizacje i punktową terapię uciskową.

Dzięki temu zmniejsza się stan zapalny i poprawia ślizg tkanek. To często przynosi ulgę już podczas pierwszych wizyt.

Neuromobilizacje i poprawa kontroli nerwowo-mięśniowej

Pasmo i struktury biodrowe bardzo mocno reagują na zaburzenia napięcia nerwowego. Neuromobilizacje pomagają poprawić przewodnictwo i przywrócić prawidłową pracę całej kończyny dolnej, szczególnie w ruchu dynamicznym.

Trening stabilizacji biodra i miednicy

To kluczowa część terapii. Bez poprawy pracy mięśnia pośladkowego średniego nawrót kontuzji jest niemal pewny. Trening obejmuje ćwiczenia ukierunkowane na stabilizację, siłę izometryczną oraz kontrolę miednicy w fazie podporu.

Profilaktyka kolana biegacza. Jak zapobiegać nawrotom?

Profilaktyka jest bardzo ważna, ponieważ kolano biegacza ma tendencję do nawracania. Największą skuteczność daje połączenie świadomego treningu, odpowiedniej mobilności oraz wzmacniania struktur stabilizujących biodro i kolano.

Najważniejsze elementy profilaktyki kolana biegacza:

• utrzymywanie odpowiedniej siły mięśniowej pośladków i stabilizacji centralnej,
• regularna praca nad mobilnością bioder i odcinka lędźwiowego,
• stopniowe zwiększanie objętości treningowej,
• właściwy dobór obuwia i nawierzchni,
• kontrola techniki biegu i analiza ewentualnych błędów.

Czego unikać, aby nie przeciążyć pasma biodrowo-piszczelowego?

• nagłego zwiększania dystansu,
• zbyt dużej liczby zbiegów,
• treningów bez rozgrzewki,
• biegania wyłącznie po twardej nawierzchni.